بررسی کامل نحوه پرکنی شترمرغ و انواع پر در آن

روش های مختلفی برای پرکنی شترمرغ وجود دارد. قبل از اشاره به این روش ها، بهتر است ابتدا با انواع پر در شترمرغ ها آشنا شوید و در نهایت عوامل تاثیرگذار بر کیفیت پر آنها را بدانید.

بررسی انواع پرها برای انجام پرکنی شترمرغ

پر شترمرغ بسته به جنس و سن به انواع زیر تقسیم بندی می شود:

• پرهای بال خروس ها: در هر بال شترمرغ نر 24 عدد پر سفید رنگ وجود دارد (مجموعا 48 تا) که بر اساس کیفیت و طول به primes، firsts، seconds، thirds، Stalky و inferior تقسیم بندی می شود.
• پوش پر (covert): علاوه بر این پرهای سفید در هر بال، پوش پر (پرهای سیاه) هم موجود است.
• پرهای بال مرغ ها (Famines): این نام به پرهای اصلی بال شترمرغ ماده اطلاق می گردد، اینها بر اساس رنگ به دو نوع تیره و روشن تقسیم می شود و بر اساس کیفیت و طول همانند شاه پر های خروس به 6 نوع primes، firsts، seconds، thirds، Stalky و inferior تقسیم بندی می شود.
• Drab: این نام برای پوش پرها (Covert) در جنس ماده به کار می رود که علاوه بر پرهای اصلی در لابلای آنها موجود هستند (مانند جنس نر)
• Floss: این نوع پرها زیر بال ها و سینه وجود دارند و بسته به جنس دو نوع هستند:
• Black floss در جنس نر.
• Drab floss در جنس ماده.
• لازم به ذکر است که بسته به نژاد ممکن است در جنس ماده silver floss (پرهای نقره ای) و blonde floss (پرهای بلوند) نیز دیده شود.
• Bodies: پرهای پوشاننده سطح بدن هستند که سه نام بر اینها می گذارند:
• Black bodies در جنس نر
• Drab bodies در جنس ماده
• Chick bodies در جوجه ها
• Tails: پرهای ناحیه دم هستند که در نر به رنگ سفید و سفید-قهوه ای و در ماده به رنگ قهوه ای روشن تا تیره دیده می شود.
• Spadonnas: این اصطلاح علمی برای پرهای بال جوجه هاست که به رنگ های سفید و تیره تقسیم بندی می شود.

شکل زیر اجزای مختلف پر در شترمرغ را نشان می دهد

پرکنی شترمرغ و روش های آن

در اینجا به بررسی انواع روش های پرکنی شترمرغ می پردازیم. ابتدا با تعریف سه اصطلاح در این باره شروع می کنیم:

• Plucking: به معنی جدا کردن پر به طور کامل از انتهاست، این روش پرکن شترمرغ برای قسمت هایی از بدن پرنده که پرهای سستی دارد به کار می رود. لازم به ذکر است در صورتی که پرهای ناحیه اتصالات محکمی به پوست داشته باشند، این روش موجب درد و خونریزی در ناحیه می شود.
• Clipping : به معنی تراشیدن پرها است و این عمل پرکن شترمرغ به وسیله قیچی هرس کردن و باغبانی (pruning shears) از تقریبا 5 سانتی متر بالای انتهای پر انجام می شود.
• Quilling : این کار بعد از Clipping انجام می شود به این صورت که Quil باقی مانده و خشک شده روی بدن پرنده جدا می شود. این کار باید حداقل 2 ماه پس از جدا کردن پر شترمرغ و بدون صدمه به فولیکول پر انجام شود.

پرکنی شترمرغ و آسایش و رفاه دام

پرکنی شترمرغ به روش Clipping و Quilling هیچگونه دردی به پرنده تحمیل نمی کند اما روش plucking باعث درد زیادی در پرنده می شود و پرنده به این عمل واکنش شدید نشان داده و سعی می کند از انجام ادامه کار جلوگیری کند. نکته ای که در این باره لازم است به آن توجه شود این است که حتی بی حسی موضعی نیز از درد پرکن شترمرغ جلوگیری نمی کند چرا که به نظر می رسد پرکنی سبب برانگیختن رفلکس نخاعی می شود و سیستم عصب مرکزی در این واکنش زیاد دخیل نیست.

پرکنی شترمرغ در چه زمانی انجام شود؟

• پرکنی در مزارع پرواربندی: اولین پرکن شترمرغ توصیه می شود در 6 ماهگی انجام شود، در سن 6 ماهگی پرهای "جوجه ای" با پرهای "جوانی" جایگزین می شوند و 8 ماه بعد، این پرها به بلوغ می رسند. در کشورهایی که فروش پوست و پر شترمرغ از اولویت بالاتری نسبت به گوشت برخوردارند، پرنده را تا 14 ماهگی پرورش می دهند تا پرها به بلوغ برسند. این کار علاوه بر بهبود کیفیت پر در شترمرغ، باعث بالارفتن کیفیت پوست نیز می شود.

همانطور که گفته شد پرکن شترمرغ و پرکنی باعث بهبود کیفیت پر و پوست می شود به این صورت که  فولیکول های پرهای ثانویه که تا زمان کشتار بالغ شده و به خوبی رشد کرده اند جای خود را روی پوست باقی می گذارند و این امر موجب افزایش کیفیت و زیبا شدن پوست و پر می شود.

• پرکنی در مولد ها: پرکن شترمرغ های مولد در دوره نگهداری شترمرغ انجام می شود، توصیه می شود پرهای معیوب و ژولیده کنده شوند. این کار باعث می شود پرنده پرهای خود را بازیابی کند و پوششی مناسب در شروع فصل تولید داشته باشد.

• پرنده در باکس مخصوص نگهداری می شود و پرهای مورد نظر در ناحیه بال ها، سینه و دم کنده می شوند. بهترین زمان برای پرکن شترمرغ زمانی است که دمای هوا خیلی بالا نباشد چرا که باعث سوختگی بدن، افزایش خونریزی و استرس بیشتر در  پرنده می شود، توصیه می شود این کار در اوایل صبح انجام شود.

با توجه به اینکه تولید اسپرم و تخمک و همچنین تخم گذاری در پرندگان مولد وابسته به وقایع هورمونی و سطوح هورمون ها در بدن است، پرکنی در مولد ها سبب تحریک ترشح هورمون های جنسی می شود که این واقعه افزایش کمیت و کیفیت تولید را در پی دارد.

اهداف پرکنی شترمرغ

اصولا در مورد پرکن شترمرغ و پرکنی، دو هدف دنبال می شود، تولید پر شترمرغ برای فروش و بهبود کیفیت پوست.

 وقتی بهبود کیفیت پوست مد نظر است ترکیبی از Clipping و Quilling باید انجام شود چرا که این فرآیندها بی درد می باشند. اما وقتی هدف فروش پر در شترمرغ به اهداف زیبایی، تولید گردگیر و ... باشد باید پر از انتها جدا شود که برای این کار باید Plucking انجام شود. 

عوامل موثر بر کیفیت پر در شترمرغ

در ادامه به شرح عواملی که بر کیفیت پر شترمرغ تاثیر می گذارند، اشاره می شود.

اثر استرس بر کیفیت پر و بروز خطوط غیر طبیعی پر

خطوط غیر طبیعی در پر شترمرغ بر کیفیت و زیبایی آن تاثیر منفی می گذارد، پس در برنامه های مدیریتی فارم های شترمرغ لازم است تا به این نکته و علل آن توجه شود و در جهت رفع این مشکل به طور جدی کوشیده شود.

این خطوط غیر طبیعی که در اصطلاح علمی (fault bar) نامیده می شوند در هر دو نوع شترمرغ های وحشی و اهلی شده دیده می شود این پرها در بال و تنه پرندگان دیده می شوند. علل این اتفاق به طور کلی شامل عوامل استرس زا برای پرنده می باشند که شامل آب و هوای نامناسب، حمل و نقل غیر اصولی و استرس زا، تراکم بالا و ... می باشد. علاوه بر عوامل ذکر شده ژن ها نیز در بروز این حالت دخیل اند به طوری که این خطوط در بعضی پرندگان و نتایج آنها بیشتر دیده می شود. پس از کشف ژنتیکی بودن این اتفاق پژوهش های زیادی روی بهبود این حالت از طریق برنامه های اصلاح ژنتیک رخ داد.

انگل های خارجی شترمرغ که پر را درگیر می کنند

انگل های خارجی که روی پر شترمرغ و پوست زندگی می کنند باعث آسیب به کیفیت پر در شترمرغ و پوست آن شده و از این طریق باعث ضرر اقتصادی به دامدارها و سختی پرکنی شترمرغ می شوند، علاوه بر آن انگل های خارجی در هر سنی شترمرغ ها را درگیر می کنند، پرنده های مبتلا خارش و بی قراری نشان می دهند. بیشتر مقعد، گردن، بال ها و پاها درگیر می شوند. برای تشخیص این انگل ها مشاهده میکروسکوپیک لازم است.

Struthiolipeurus struthionis از مهم ترین این انگل های پوست و پر می باشد، دیدن این انگل با چشم غیر مسلح بسیار دشوار است چرا که به راحتی زیر پرها مخفی می شود و تشخیص آن با بررسی آزمایشگاهی پرها انجام می شود. این انگل ها از پرنده ای به پرنده دیگر منتقل می شوند و از این طریق در مزرعه پخش می شوند.

جربی به نام Gabucinia bicaudata در عروق زیر پر ها زندگی می کند، تغذیه این انگل از خون و ماده ژلاتینی غلاف پرها می باشد که این کار آسیب زیادی به کیفیت پر و پوست وارد می کند. با توجه به پر ریزی شترمرغ ها همیشه پر نا بالغ در دسترس این انگل ها قرار دارد و در صورت عدم تشخیص و درمان، این انگل ها می توانند همیشه همراه پرنده زندگی کنند و باعث آسیب به پر و پوست پرنده و عملیات پرکن شترمرغ شوند.

کنه های پوست شترمرغ و انتقال بیماری تب کریمه کنگو

کنه های متعددی شترمرغ ها را درگیر می کنند که شامل گونه های Hyalomma و Amblyomma و ... می شوند که علاوه بر آسیب به پر و پوست اهمیت اصلی آنها در انتقال بیماری ها است. گونه Hyalomma مهمترین کنه درگیر کننده شترمرغ است که موجب انتقال عامل بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (Crimean Congo Hemorrhagic Fever) به اختصار CCHF می شود و از این لحاظ اهمیت ویژه ای در شترمرغ دارد.

البته سایر کنه ها هم توانایی انتقال ویروس عامل بیماری را به شترمرغ دارند ولی Hyalomma بیشترین اهمیت و فراوانی را در مورد انتقال دارا می باشد.

درمان انگل های پوست و پر در شترمرغ

همانطور که گفته شد انگل هایی که پوست و پر در شترمرغ را درگیر می کنند شامل کنه ها، شپش ها و ... بر سلامتی پرنده و ارزش اقتصادی محصولات پرنده از جمله پوست و پر شترمرغ تاثیر بسیار زیان باری دارند. پس لازم است تا بر علیه این انگل ها درمان مناسب و به موقع انجام گیرد. اسپری حاوی Pyrethroid ها و همچنین تزریق Ivermectin درمان های انتخابی بر علیه انگل های خارجی شترمرغ است.

شکل های زیر خورده شدگی پر در شترمرغ در اثر فعالیت انگل بر روی شاه پر را نشان می دهد.

شکل زیر، پر ریختگی در barbules  های پروکسیمال و دیستال را بر روی پر Femine نشان می دهد.

تاثیر تغذیه بر کیفیت پر

همانطور که گفته شد پر شترمرغ می تواند شاخصی برای نشان دادن وضعیت تغذیه ای فارم پرورش شترمرغ باشد.

اسید های آمینه مثل لیزین و ویتامین ها مثل ویتامین A از جمله موادی هستند که بر کیفیت پر تاثیر دارند.