بررسی کامل شاخص وضعیت بدنی در شترمرغ و ارزیابی سلامت پرنده

وضعیت بدنی در شترمرغ (Body condition)، شاخصی است که می تواند به بررسی و شناخت پرنده های سالم کمک کند و همچنین نشان دهنده وضعیت تغذیه ای، بیماری ها، مدیریت و ... است.

این مساله یعنی بررسی وضعیت بدنی پرنده شترمرغ به درستی شناخته شده نیست و در این مقاله سعی داریم تا اطلاعاتی کاربردی در اختیار همکاران و پرورش دهندگان قرار دهیم. این مساله اولین بار در سال 1996 در کنگره ای در آمریکا مطرح شد اما به دلیل محدودیت اطلاعات درباره شترمرغ در آن زمان نتوانستند به استانداردی در این زمینه دست یابند.

شکل زیر دو پرنده ماده را باهم مقایسه می کند، جیره پرنده سمت چپ اکثرا شامل غلات مثل گندم و جو همراه با  میزان محدودی ویتامین و مواد معدنی و مقداری کاه بوده است. پرنده سمت راست جیره غذایی شترمرغ مناسب شامل مواد مغذی مثل یونجه، ذرت، سویا همراه با مقادیر کافی از ویتامین ها و مواد معدنی مصرف کرده است.  به تفاوت وضعیت بدنی و پرها توجه کنید، واضح است که کدام پرنده می تواند تولید بهتری داشته باشد.

شاخص های وضعیت بدنی در شترمرغ

برای بررسی وضعیت بدنی شترمرغ و سلامت کلی پرنده شاخص های ظاهری زیر در نظر گرفته می شود:

• هوشیاری: در هر سنی پرندگان باید به هوش باشند و سرحال به نظر بیایند.
• چشم های روشن
• پرهای درخشان و غیر ژولیده
• پوشش مناسب پر: به این معنی که در وضعیت بدنی پرنده سالم باید تمامی نقاط بدن با پر پوشانده شود. تنها در دوره تولید بعضی نقاط پشت پرنده ماده در اثر جفت گیری ممکن است پر ریزی خفیف داشته باشد.
• عضلات پرنده باید حجم مناسبی داشته باشند و توده عضلانی پرنده از پشت سر حالت گرد داشته باشد
• پاهای قوی
• عدم وجود هرگونه نقص استخوانی مثل پیچش پا در جوجه شترمرغ و ...
• اشتهای مناسب.

تصویر زیر یک جوجه 28 روزه سالم را نشان می دهد. به ویژگی های فیزیکی پرنده در تصویر دقت کنید.

سایر شاخص های موثر در وضعیت بدنی شترمرغ

جدا از فاکتورهای ذکر شده، راه های دیگری نیز برای بررسی وضعیت بدنی شترمرغ وجود دارد.

برای بررسی میزان توده عضلانی، استخوان پشت پرنده (back bone) مد نظر قرار می گیرد.

• چنانچه این استخوان از سطح عضلات پشت بالا زده باشد پرنده بسیار لاغر است.
• چنانچه این استخوان از سطح عضلات پشت پایین تر باشد پرنده بسیار چاق است و توده چربی زیادی دارد و بایستی راهکاری در مزرعه برای کاهش چربی پرنده اتخاذ شود.
• بهترین حالت این است که استخوان پشت همسطح و هم تراز با عضلات پشت باشد.

شکل زیر ناحیه ای را نشان می دهد که باید برای بررسی لمس شود.

علاوه بر روش ذکر شده، روش های دیگری نیز توسط محققین برای وضعیت بدنی در شترمرغ پیشنهاد شده است که در ادامه به آن ها اشاره می شود:

بررسی چربی زیر پوستی (subcutaneous fat) روشی غیر تهاجمی و آسان تر نسبت به روش قبلی برای بررسی وضعیت چربی بدنی است. با لمس عضلات سینه ای می توان میزان چربی را تخمین زد.

روش دیگری که برای بررسی میزان چربی زیر پوستی می تواند کمک کند استفاده از سونوگرافی است؛ این روش نیز دقیق است اما نیاز به تجهیزات سونوگرافی دارد.

Deeming روشی را پیشنهاد کرده است که در آن پارامترهای مختلفی اندازه گیری و بر اساس آن Body condition scoring و وزن پرنده پیش بینی می شود. شکل زیر نواحی اندازه گیری شده در این روش را نشان می دهد. هدف این مطالعه این است که کدام پارامتر از پارامترهای نشان داده شده در شکل می تواند نشان دهنده وضعیت بدنی پرنده باشد.

نتایج این مطالعه نشان داد که برای پرندگان پرواری، طول ساق پا (شماره 6 در شکل بالا) و محیط ناحیه شکمی (شماره 3 در شکل بالا) می توانند در مورد وزن و وضعیت بدنی شترمرغ پیشگویی کنند و در مورد مولدین طول پشت (شماره 2 در شکل بالا) و محیط ناحیه شکمی (شماره 3 در شکل بالا) پیش بینی کننده وضعیت بدنی و وزن پرنده هستند.