علائم بیماری نیوکاسل در شترمرغ، راه های انتقال و درمان آن

 بیماری نیوکاسل در شترمرغ یک بیماری ویروسی و از بیماری های شایع در شترمرغ است که به وسیله ویروسی از خانواده Paramyxoviridae منتقل می شود. این بیماری نیوکاسل در طیور از علل مهم تلفات و ضررهای اقتصادی در مزارع پرورش شترمرغ است.

مشخصات بیماری نیوکاسل در شترمرغ

• این ویروس در دمای 56 درجه به مدت 3 ساعت و در دمای 60 درجه به مدت 30 دقیقه می تواند زنده بماند
• pH: در pH اسیدی کمتر از 2 غیر فعال می شود.
• مواد شیمیایی و ضدعفونی کننده: به اتر حساس است، در اثر فرمالین، عوامل اکسید کننده و فنولی مثل Virkon ، کلرهگزیدین و هیپوکلریت سدیم غیر فعال می شود.
• این ویروس می تواند در دمای محیط تا مدت طولانی به ویژه در مدفوع زنده بماند.

شترمرغ نسبت به مرغ حساسیت کمتری به ویروس نیوکاسل دارد.

علائم بالینی بیماری نیوکاسل در شترمرغ

بیماری نیوکاسل شتر مرغ، 3 فرم دارد:

• عصبی
• گوارشی
• تنفسی

ممکن است پرنده به یکی از این 3 فرم مبتلا شود یا با مخلوطی از دو یا سه فرم بیماری.

فرم عصبی

پرخونی و درگیری مغز

 علایم بالینی فرم عصبی عبارتند از:

• شل شدن گردن،
• پیچش گردن به عقب که از علامت های بارز نیوکاسل شترمرغ است.
• لرزش
• تیک های ریتمیک در عضلات گردنی، عدم تعادل و عدم توانایی در ایستادن و حتی فلجی کامل نیز دیده می شود.

فرم گوارشی

• درگیری روده ها
• پرخونی کبد
• خونریزی در پیش معده

علایم بالینی این فرم: اسهال و گاهی یبوست

فرم تنفسی

آماس و التهاب و خونریزی در نای

درگیری ریه و علائم شبیه پنومونی

علایم بالینی فرم تنفسی:

• سختی در تنفس
• سرفه
• تورم در سر و اطراف چشم

در مراحل تحت بالینی بیماری نیوکاسل در طیور ممکن است علایم خفیفی دیده شود یا اصلا علامت خاصی بروز نکند.

علایم کالبدگشایی نیوکاسل شترمرغ

پرخونی و خونریزی در دستگاه تنفس

وجود اسکودا (مایعات التهابی) در نای

خونریزی در دستگاه گوارش مثل روده ها، کبد، پیش معده و ... که گاهی با نکروز نیز همراه می شوند.

خونریزی در بافت های لنفاوی موجود در سکوم cecal tonsils

میزان مرگ و میر

 متفاوت گزارش شده است. تا 30% مرگ و میر گزارش شده است. در فارم های واکسینه نشده درصد های بالاتر (80%) از نیوکاسل شترمرغ نیز گزارش شده است.

مرگ و میر در جوجه ها بیشتر و در بالغین کمتر دیده می شود.

نحوه انتقال بیماری نیوکاسل در شترمرغ

• ترشحات دستگاه تنفس و مدفوع پرندگان آلوده. ویروس در مدفوع زنده، مانی بسیار بالا دارد.
• وسایل آلوده به ویروس
• ورود بیماری نیوکاسل شتر مرغ به فارم توسط افراد، پرندگان وحشی و شترمرغ های آلوده به ویروس که به فارم وارد می شوند.
• ویروس نیوکاسل شترمرغ می تواند از طریق جریان هوا تا چند کیلومتر منتقل شود (Air-born transmission) که از دلایل مهم گسترش بیماری می باشد.
• انتقال ویروس آنفلوانزا به وسیله حشرات به درستی روشن نشده است.

دوره انکوباسیون نیوکاسل شترمرغ

 دوره انکوباسیون نیوکاسل شترمرغ 2-15 روز (میانگین 5-6 روز) بعد از در معرض ویروس قرار گرفتن گزارش شده است. هرچه سن بالا رود میزان حساسیت و شدت بیماری کاهش می یابد.

تشخیص بیماری نیوکاسل در شترمرغ

PCR: بهترین و کاربردی ترین راه برای تشخیص PCR  است. از بافت های درگیر مثل بافت عصبی می توان برای PCR و جست و جوی ژنوم ویروس استفاده کرد.

تست HI نیز از روش های تشخیصی می باشد.

تست های سرولوژیک مثل ELISA نیز می توانند به منظور تشخیص آنتی بادی بر علیه ویروس یا آنتی ژن ویروس استفاده شود.

درمان بیماری نیوکاسل در شترمرغ

با توجه به علت ویروسی بیماری نیوکاسل شترمرغ درمان ضد ویروسی موثری وجود ندارد. باید فارم ها بر علیه ویروس نیوکاسل واکسینه شوند و مسائل بیوسکوریتی به منظور جلوگیری از ورود ویروس به فارم انجام شود.

البته درمان های علامتی و حمایتی زیر می تواند به منظور تخفیف علائم به کار گرفته شود:

• ویتامین B Complex به منظور بهبود کیفیت سیستم ایمنی.
• در صورت بی اشتهایی: محرک های اشتها.
• در صورت اسهال: ترکیباتی مثل ORS.
• در صورت وجود علایم تنفسی: درمان هایی به منظور تخفیف علایم تنفسی
• از آنتی بیوتیک ها نیز در صورت بروز عفونت باکتریایی ثانویه می تواند استفاده شود.

پیشگیری از بیماری نیوکاسل شتر مرغ

در دو بخش انجام می شود: واکسیناسیون و اقدامات بهداشتی.

واکسیناسیون

واکسیناسیون مهمترین راه برای پیشگیری از بیماری نیوکاسل شترمرغ است. واکسن با بالا بردن توان سیستم ایمنی و تولید آنتی بادی در سرم پرندگان توانایی آنها را در مواجهه با ویروس بیماری زا افزایش می دهد.

لازم است تا برنامه ای مدون جهت واکسیناسیون علیه این بیماری نیوکاسل در طیور داشته باشیم،

عوامل موثر بر اثربخشی واکسن

موارد مربوط به خود واکسن: تیتر واکسن و شرایط نگهداری: واکسن های مختلف میزان مختلفی از آنتی ژن ویروسی را دارند. شرایط نگهداری و توجه به تاریخ انقضا واکسن نیز بر عملکرد آن موثر است.

نوع ویروس استفاده شده در واکسن: ویروس به شکل های کشته شده و زنده در واکسن ها وجود دارند.

طریقه واکسن زدن به پرنده: روش واکسیناسیون: مطالعاتی نشان داده اند که ورود واکسن به صورت Aerosol به مجاری بینی جوجه ها نسبت به تزریق عضلانی ایمنی بهتری می دهد.

یکپارچگی جوجه ها در دریافت واکسن: در روش هایی مثل استفاده از واکسن در آب آشامیدنی یا aerosol همه فارم ممکن است دوز یکسانی دریافت نکند در نتیجه هنگام بیماری مقاومت یکسانی نداشته باشند و روش های تزریقی از این نظر بهتر عمل می کنند.

برنامه واکسیناسیون: برای هر ویروس نیوکاسل شترمرغ باید برنامه جدا و مشخصی داشته باشیم به این صورت که تقدم و تاخر استفاده از فرم های مختلف واکسن باعث تغییر اثرات واکسن می شود.

میزان رقت واکسن و میزان دوزی که پرنده دریافت می کند نیز بر عملکرد واکسن تاثیر دارد.

عوامل مربوط به پرنده: برخورد قبلی با ویروس: چنانچه پرنده ای قبلا با ویروس نیوکاسل شترمرغ برخورد داشته باشد ایمنی بهتری بعد از واکسیناسیون می دهد اما برخوردهای متوالی با فاصله کم نتیجه مطلوبی نمی دهد.

وضعیت سیستم ایمنی و بیماری های همزمان: پرندگانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند در پاسخ به واکسن حفاظت ایمنی مناسبی تولید نمی کنند. ضعف ایمنی می تواند به دلایل مختلف مثل بیماری های همزمان، کمبودهای تغذیه ای، استرس و ... باشد.

وضعیت ایمنی مادری: چنانچه شترمرغ ماده مولد دارای آنتی بادی بر علیه ویروس بیماری نیوکاسل شتر مرغ باشد می تواند آن را به تخم منتقل کند و جوجه های تازه متولد شده از چنین مرغ هایی توانایی بیشتری در  مقابله با ویروس دارند.

انواع سویه های ویروس نیوکاسل شترمرغ

ویروس نیوکاسل شترمرغ بر اساس شدت بیماری زایی به 4 دسته تقسیم می شوند:

• سویه Avirulent: سویه غیر بیماری زاست که باعث هیچ گونه بیماری نمی شود.
• سویه Lentogenic: شدت پایینی دارد، باعث تلفات کم و کاهش تولید می شود.
• سویه Mesogenic: شدت متوسط دارد، باعث مرگ و میر تا 50% می شود، تولید را متوقف می کند
• سویه Velogenic: شدت بالایی دارد و باعث مرگ و میر بالا می شود.

انواع سویه های ویروس که برای تولید واکسن بیماری نیوکاسل در طیور استفاده می شوند:

به طور کلی 8 نوع واکسن برای نیوکاسل در طیور استفاده می شود که در زیر شرح داده می شود،

• سویه F: نوع ویروس Lentogenic است، معمولا برای جوجه ها با سن پایین استفاده می شود اما می توان برای تمام سن ها استفاده کرد.
• سویه B1: نوع ویروس Lentogenic است، کمی از F شدت بالاتری دارد، می تواند در همه سنین استفاده شود.
• سویه La Sota: نوع ویروس Lentogenic است، معمولا باعث عوارض تنفسی بعد از واکسیناسیون می شود. معمولا به عنوان بوستر بعد از واکسیناسیون با F یا B1 استفاده می شود.
• سویه V4: نوع ویروس Avirulent (غیر بیماری زا) است، در همه سنین استفاده می شود.
• سویه V4-HR: نوع ویروس Avirulent (غیر بیماری زا) است، همان سویه بالایی است که به گرما مقاوم است. در همه سنین استفاده می شود.
• سویه I2: نوع ویروس Avirulent (غیر بیماری زا) است، به گرما مقاوم (Thermostable) است. در همه سنین استفاده می شود.

• سویه های مقاوم به گرما (Thermostable) اشاره به واکسن هایی دارد که در صورت نگهداری خارج از زنجیره سرد به مدت کوتاه باز هم عملکرد خود را حفظ می کند.
• سویه Mukteswar: نوع ویروس Lentogenic است (از قبلی ها شدت بالاتری دارد)، به عنوان بوستر استفاده می شود. باعث علائمی همچون کاهش تولید، علایم تنفسی و حتی مرگ می شود. معمولا تزریقی است.
• سویه kamarov: نوع ویروس Lentogenic است (از Mukteswar شدت کمتری دارد)، به عنوان بوستر استفاده می شود. معمولا تزریقی است.

دو نوع واکسن برای بیماری نیوکاسل در شترمرغ استفاده می شود:

قطره چشمی

واکسن تزریقی

واکسن قطره چشمی ایمنی سریع تری می دهد اما ناپایدار تر است و زودتر از فرم تزریقی فروکش می کند.

واکسن تزریقی دیرتر تیتر آنتی بادی را بالا می برد اما بر خلاف فرم قطره چشمی ایمنی پایدارتری می دهد.

واکسیناسیون در مولدین

واکسیناسیون در مولدین از دو جنبه اهمیت دارد:

جلوگیری از درگیری مولدها و کاهش تولید و مرگ و میر

انتقال ایمنی به جوجه ها که این مساله برای محافظت جوجه ها از ویروس نیوکاسل اهمیت بالایی دارد.

 تست HI و تفسیر نتایج آن

تست HI (Haemagglutination Inhibition) پرکاربردترین تست برای تشخیص میزان آنتی بادی نیوکاسل در نمونه های سرمی اخذ شده است.

برای انجام این تست باید نمونه خون از پرنده ها گرفته شود و سرم آن جدا شده و به آزمایشگاه ارسال شود.

تفسیر نتایج:

بالاترین رقتی از سرم مشکوک که باعث جلوگیری از تشکیل لخته در چاهک ها شود به عنوان عیار آنتی بادی در سرم شناخته می شود.

در چه صورتی سرم مثبت شناخته می شود؟ در صورتی که عیار آنتی بادی به یکی از صورت های زیر گزارش شود:

• 1/16
• 24
• Log 2 4

نکات کاربردی در واکسیناسیون بر علیه بیماری نیوکاسل شتر مرغ

بهترین زمان برای واکسیناسیون وقتی است که هوا زیاد گرم یا زیاد سرد نباشد. اول صبح یا آخر شب زمان مناسبی برای این کار است.

همراه با واکسیناسیون می توان پودر شیرخشک به جوجه ها داد. پودر شیر خشک منبع غنی از پروتئین و اسید های آمینه است که می تواند به تقویت سیستم ایمنی جوجه و بهبود پاسخ ایمنی به واکسن کمک کند.

موارد بهداشتی در پیشگیری از بیماری نیوکاسل در شترمرغ

• از ورود پرندگان وحشی به جایگاه ها، منبع آب و غذا جلوگیری شود
• لاشه پرندگان مبتلا به درستی از بین بروند.
• کنترل حشرات و موش در فارم ها.
• از ورود افراد متفرقه به فارم ها جلوگیری شود
• از ارتباط افراد مشغول در فارم با سایر پرندگان جلوگیری شود.
• وسایل نقلیه ورودی به فارم باید به درستی ضدعفونی شوند.