اهمیت استفاده پروبیوتیک اختصاصی شترمرغ در جیره

جوجه ها برای داشتن دستگاه گوارشی سالم نیاز به سویه های باکتری مفیدی در دستگاه گوارش خود دارند. این سویه ها در طبیعت در گام اول از پوسته تخم که با باکتری های دستگاه گوارش مادر پوشیده شده است کسب می شوند.

به علاوه، جوجه شترمرغ در طبیعت از بدو هچ با نوک زدن به مدفوع پدر و مادر خود باکتری های دستگاه گوارش آنها را کسب می کند و از این طریق به توسعه باکتری های مفید دستگاه گوارش خود کمک می کند.

اما در سیستم های صنعتی چنین اتفاقاتی نمی افتد چرا که به دلیل تمیز شدن تخم قبل از قرارگیری در دستگاه ستر و هچر و همچنین محیط بهداشتی و استریل هچرامکان انتقال باکتری ها از پوسته تخم به جوجه فراهم نمی باشد. همچنین جوجه ها از مادر و پدر خود جدا هستند و نمی توانند این باکتری ها را ازمدفوع آنها دریافت کنند.

اثرات پروبیوتیک بر پرنده:

• افزایش رشد باکتری های مفید در دستگاه گوارش،
• حذف رقابتی (به معنی رقابت بر سر مواد غذایی با باکتری های مضر و حذف آنها و همچنین رقابت با پاتوژن ها بر سر اتصال به سلول های روده)،
• تحریک و تنظیم سیستم ایمنی،
• تولید موادی که خاصیت ضد باکتریایی دارند همچون اسید های چرب فرار، لاکتیک اسید، پراکسید و رادیکال های آزاد که و می توانند رشد باکتری های بیماری زا را در روده کاهش دهند.
• کاهش نفوذپدیری روده به باکتری های بیماری زا
• کمک به هضم و جذب بهتر مواد غذایی: با آزاد سازی آنزیم های گوارشی روند هضم و جذب تسریع می گردد.

بهبود کیفیت سیستم ایمنی:

پروبیوتیک ها با فعال کردن فاگوسیتوز(بیگانه خواری) در بعضی سلول های سیستم ایمنی و همچنین ازایش تولید بعضی مواد مثل سایتوکاین ها باعث افزایش کیفیت سیتم ایمنی می شوند.

تحقیقات نشان داده است موادی که توسط باکتری ها تولید می شوند مثل پپتیدوگلایکان ها و لیپو پلی ساکاریدها باعث افزایش فعالیت سیتم ایمنی ذاتی و اکتسابی می گردد.

در بین بیماری های کشنده جوجه شترمرغ در سن زیر 1 ماه، بیماری های دستگاه گوارش از اهمیت بسیار بالایی برخوردار و مسئول درصد بالایی از این مرگ و میر هستند.

از بین این ها انواع آنتریت و سندرم fading chick مهمترین ها می باشند. باکتری های عامل آنتریت در جوجه ها معمولا کلستریدیا ها و باکتری های گرم منفی می باشند.

Fading chick syndrome نیز بیماری است که در آن به دلیل نبود انقباضات دستگاه گوارش هضم و جذب غذا مختل می شود و علائم آن کاهش رشد و وزن و در نهایت مرگ است. با مصرف پروبیوتیک از بدو هچ و کمک به شکل گیری فلور باکتریایی مناسب می توان بروز چنین بیماری هایی را کاهش داد.

تفاوت های دستگاه گوارش مرغ و شترمرغ

برخلاف باور عمومی، دستگاه گوارش مرغ و شترمرغ تفاوتهای اساسی دارند. شترمرغ چینه دان ندارد. درشترمرغ روده بزرگ بسیار بزرگ و توسعه یافته است و طول آن بسیاربیشتر از روده کوچک است، همچنین سکوم ها بسیار بزرگ هستند.

به دلیل اینکه در جیره شترمرغ درصد قابل توجهی از مواد فیبری وجود دارد، قسمت های انتهایی دستگاه گوارش شامل کولون و سکوم ها بسیار توسعه یافته و حاوی باکتری های تجزیه کننده فیبر می باشند. این در حالی است که در مرغ قسمت اعظم دستگاه گوارش را روده کوچک تشکیل می دهد، سکوم ها بسیار کوچک و روده بزرگ نیز طول کمتری نسبت به روده کوچک دارد.

تصویر زیر به صورت شماتیک دستگاه گوارش شترمرغ را نشان می دهد

تصویر زیر به صورت شماتیک دستگاه گوارش مرغ را نشان می دهد

با توجه به تفاوت های بنیادین ذکرشده در آناتومی دستگاه گوارش بین شترمرغ و مرغ  و اینکه  توانایی روده شترمرغ در تولید آنزیم های گوارشی کم تر است ( تنها 25 درصد پیش معده این پرنده توانایی تولید انزیم را دارد )،لازم است تا به نیازمندی های شترمرغ به صورت اختصاصی توجه شود. بهتر است تا سویه های اختصاصی باکتری های فلور گوارشی  شترمرغ به عنوان پروبیوتیک در اختیار این پرنده قرار گیرد. همچنین با توجه به حجم بالای سکوم و کولون و توانایی بالای شترمرغ در تخمیر مواد غذایی، می توان در جیره شترمرغ برخلاف مرغ از مواد خشبی و فیبرها استفاده کرد و از آن بهره برد.

در چه مواردی به پرنده ها پروبیوتیک بدهیم؟

1. از بدو هچ: با توجه به اهمیت شکل گیری فلور گوارشی لازم است تا از روز اول زندگی پروبیوتیک مصرف شود.
2. تغییرات دمایی: در اثر استرس گرمایی و سرمایی جمعیت فلور میکروبی روده تغییر می کند و لازم است با مصرف پروبیوتیک این تغییرات کنترل شود.
3. جابجایی: جابجایی نیز مانند تغیرات دمایی استرس زاست و پیشنهاد می شود هنگام جابجایی پروبیوتیک نیز مصرف شود.
4. تغییر در فرمول جیره: با افزایش سن و یاتغییر فصل و تغییر در فرمول جیره ممکن است استرس حاصل از این کار بر جمعیت میکروبی روده تایر بگذارد. با مصرف پروبیوتیک در این مواقع این اثرات منفی را کاهش دهیم.
5. در هنگام و یا بعد از مصرف آنتی بیوتیک ها. با توجه به اینکه فلور میکروبی شترمرغ با استفاده از آنتی بیوتیک از حالت نرمال خارج شده و برای اینکه هرچه سریعتر فلور مفید میکروبی بعد از دارو درمانی شکل گیرد استفاده از پروبیوتیک توصیه می شود.

با توجه به موارد ذکر شده می توان گفت علاوه بر دوره یک روزگی تا 1 ماهگی، در هر شرایطی که استرسی پیش آید می توان با مصرف پروبیوتیک اثرات منفی آن را کاهش داد.

پروبیوتیک را به چه روشی مصرف کنیم؟

پروبیوتیک را می توان در دان و یا در آب مصرفی پرنده استفاده کرد. بهتر است در آب دستی که به پرنده داده می شود حل گردد و بعد از آن می توان مخلوط در دان و محلول در آب استفاده کرد.

مزایای استفاده از پروبیوتیک در جیره مولدین:

برخی پرورش دهندگان پروبیوتیک را تنها برای جوجه ها مصرف می کنند نه مولدین، این در حالی است که پروبیوتیک ها در مولدین نیز اثرات بسیار مفید و غیر قابل انکاری دارند . پروبیوتیک پرنده را در پیک تولید و فشارهای ناشی از آن محافظت می کند و تضمین کننده و پشتیبان پرنده در تولید با کمیت و کیفیت مناسب است.

در مطالب پیش رو به مزایای استفاده از پروبیوتیک در مولدین می پردازیم.

افزایش و بهبود جذب مواد معدنی موثر در تولید:

مصرف پروبیوتیک در جیره مولدین باعث افزایش جذب برخی مواد معدنی مثل روی، مس، کلسیم، فسفر، منگنز و ... می شود که این امر باعث بهبود کمیت و کیفیت تولید می شود. به طور مثال کلسیم و فسفر بر کمیت تولید و کیفیت پوسته تخم موثر اند و روی در روند تولید اسپرم در خروس ها نقش محوری دارد.

بهبود وضعیت سیستم ایمنی:

همانطور که اشاره شد، سویه های پروبیوتیک در دستگاه گوارش باعث افزایش جذب برخی مواد معدنی می شوند و این مواد مثل روی، مس، سلنیوم، کروم و ... در کیفیت سیستم ایمنی بسیار موثر هستند. چنانچه در کنار این سویه های پروبیوتیک، پری بیوتیک نیز استفاده شود این اثر چند برابر می شود چرا که پری بیوتیک ها باعث افزایش عملکرد سیستم ایمنی می شوند.

هر چه سیستم ایمنی مولدین قوی تر باشد توانایی آنها در برابر عوامل عفونی مثل نیوکاسل و آنفلوانزا بیشتر می شود، این دو بیماری اثرات خود را در مولدین به صورت افت تولید نشان می دهند و عوارض بالینی خاصی ندارد. استفاده از پروبیوتیک ها با بهبود کیفیت سیستم ایمنی می تواند از این افت تولید جلوگیری کند.

بهبود کیفیت پوسته تخم:

باکتری های پروبیوتیک با تولید آنزیم هایی باعث جذب بیشتر منگنز، کلسیم و ... در دستگاه گوارش می شوند و از آنجا که این عناصر در ساختار پوسته تخم نقش به سزایی دارد، وجود مقادیر کافی از آن در جیره باعث بهبود کیفیت پوسته می شود.

افزایش نسبت جمعیت باکتری های مفید روده به باکتری های بیماری زا:

با مصرف پروبیوتیک با دوز مناسب در جیره مولدین، نسبت جمعیت باکتری های مفید به باکتری های بیماری زا مثل کلستریدیوم ها افزایش می یابد. این مساله باعث رقابت بین این دو گروه باکتری بر سر مصرف مواد غذایی پیش می آید وکه پدیده ای به نام "حذف رقابتی" نتیجه آن است. در این پدیده باکتری های پروبیوتیک باعث حذف باکتری های بیماری زا می شوند. که با حذف این باکتری ها فضا برای عملکرد مناسب روده فراهم شده و جذب مواد غذایی در آن بیشتر و نهایتا به سلامت پرنده و تولید بهتر منجر می شود.

تولید آنزیم توسط بعضی باکتری های پروبیوتیک باعث بهبود جذب و استفاده از فیبر می شود:

بعضی سویه های پروبیوتیک مثل باسیلوس ها توانایی زیادی در تولید آنزیم هایی مثل گلوکاناز، زایلاناز و ... دارند. این آنزیم ها ساختار فیبرها را می شکنند و  باعث می شوند که از فیبر موجود در جیره بهتر استفاده شود. هرچه فیبر بهتر جذب شود، انرژی بیشتری در دسترس پرنده قرار می گیرد و همچنین فیبر بهتر تخمیر می شود.

در پایان

جوجه شترمرغ در هفته های اول زندگی فلور باکتریایی کاملی ندارد و این نکته اهمیت استفاده از سویه های پروبیوتیک اختصاصی شترمرغ به عنوان مکمل غذایی را مشخص می سازد. از طرفی جوجه شترمرغ در ماه اول زندگی توانایی اش درتولید آنزیم کم است و سویه های پروبیوتیک مناسب می توانند این نیاز به آنزیم را تا حد زیادی رفع کنند. همچنین پرنده برای جذب بهینه مواد غذایی نیاز دارد تا پرزهای روده تکامل یافته ای داشته باشد که استفاده از اسیدهای آلی این امر را ممکن می سازد، موارد ذکر شده به علاوه اجزای پری بیوتیک و عصاره های گیاهی این محصول را مکملی اختصاصی با هدف "سلامت دستگاه گوارش شترمرغ" می سازد.

همچنین استفاده از پروبیوتیک در مولدین،به طور کلی موجب افزایش بازدهی کیفی وکمی تولید  و سلامت پرنده را تا حد زیادی تضمین خواهد کرد.