جدول زیر میانگین میزان مصرف ماهانه آب را در سنین مختلف شترمرغ نشان می دهد (این اعداد در فصول مختلف متغیر است)

در برخی از مزارع پرورش شترمرغ از آب برای کاهش دمای هوا از طریق سیستم های خنک کننده تبخیری و مه پاش استفاده می شود. شترمرغ ها می توانند خود را خنک کنند ، آنها این کار را با نفس نفس زدن انجام می دهند ، اما برای انجام این کار باید آب بیشتری مصرف کنند. آب برای رشد و نمو مناسب نیز مورد نیاز است.

 در شترمرغ، آب برای متابولیسم، انتقال مواد مغذی، تنظیم دمای بدن و روانکاری مفاصل و اندام های حیاتی مورد استفاده است. تحقیقات نشان می دهد که بین مصرف خوراک و آب رابطه قوی وجود دارد، به طوری که می توان از مصرف آب به عنوان شاخصی برای عملکرد گله استفاده کرد. هنگامی که آب خوری ها به طور مساوی در پن توزیع نمی شوند، رقابت برای دسترسی به فضای آب افزایش می یابد و می تواند عملکرد شترمرغ را کاهش دهد و منجر به کاهش رشد و کاهش راندمان خوراک شود.

سن، دما و روشنایی بر مصرف آب تاثیر می گذارد.

با افزایش سن، شترمرغ آب بیشتری مصرف می کند اما آب مصرفی آنها نسبت به وزن بدن کاهش می یابد.

هنگامی که دمای محیط بالا باشد، پرندگان آب بیشتری مصرف می کنند. در واقع، در صورت بروز استرس گرمایی، مصرف آب ممکن است دو برابر و حتی سه برابر شود. در تحقیقاتی مشخص شد که مصرف آب خنک در روز های گرم سال ،عملکرد جوجه های شترمرغ ها را بهبود می بخشد. در مناطقی که در زمستان دمای هوا کاهش می یابد ، مصرف آب نیز کاهش می یابد و باید برای این که مصرف آب در سطح ایده آل حفظ شود، آب با دمای مناسب در اختیار پرنده قرار گیرد.

یکی دیگر از عواملی که بر مصرف آب تأثیر می گذارد، برنامه روشنایی مزرعه است. در مزارع با برنامه روشنایی مناسب ، مصرف آب در حد مطلوب می باشد.

 هر چه دمای آب مصرفی در هوای گرم بالاتر باشد، میزان مصرف آب کاهش پیدا می کند. پیشنهاد می شود که ظروف آب در دمای بالا پوشیده شوند تا از گرم شدن بیش از حد آب جلوگیری شود. آبخوری ها باید به تعداد کافی و با حجم متناسب در اختیار پرندگان قرا گیرند. همچنین لازم است تا آب آبخوری ها مرتب تعویض شوند و همیشه تمیز باشند.

نمودار زیر میزان مصرف آب را در سنین مختلف نشان می دهد.

جوجه ها باید نوشیدن آب را یاد بگیرند، برای ترغیب جوجه ها به نوشیدن آب از آبخوری ها پیشنهاد می شود از آبخوری های رنگی استفاده شود. همچنین قرار دادن آینه در کف آبخوری به طوری که پرنده بتواند خودش را ببیند نیز می تواند جوجه را به نوشیدن آب ترغیب کند. جوجه شترمرغ ها همچنین با دیدن جوجه های با سن بیشتر نیز می توانند رفتار نوشیدن آب را یاد بگیرند.

علائم کم آبی در جوجه شترمرغ:

علائم پرنده ای که دچار کم آبی می شود شامل بی حالی، پرهای ژولیده، کاهش اشتها، کاهش وزن و ... می باشد. کم آبی اثرات مخرب بر کلیه ها دارد و در این حالت پرنده ادرار سفید رنگ (ادرار اوراتی) دفع می کند. آب آشامیدنی مورد استفاده برای شترمرغ باید از نظر فاکتورهای مختلف در رنج استاندارد باشد مثل میزان مواد جامد معلق، اسیدیته، میزان کلر آزاد.

مقادیر استاندارد این 3 شاخص برای آب آشامیدنی شترمرغ به شرح زیر است:

• میزان مواد جامد معلق: کمتر از 5 میلی گرم در هر لیتر
• اسیدیته: بین 6 تا 7
• میزان کلر آزاد: 4-2 میلی گرم در هر لیتر

در نمونه گیری باید به نکاتی توجه کرد،  نمونه گیری می بایست از همه نقاط سیستم چرخه آب صورت گیرد تا نتایج قابل اعتماد باشند. همچنین هنگام نمونه گیری باید اصول بهداشتی را رعایت کرد تا آلودگی ثانویه ایجاد نشود.

اجرای برنامه ذکر شده باید به ترتیب زیر باشد:

ابتدا زدودن مواد جامد معلق، سپس تنظیم pH (اسیدیته) و درنهایت ضد عفونی.

زدودن مواد جامد می تواند به وسیله فیلترهای شنی انجام شود. تنظیم pH نیز با استفاده از اسید هیدروکلریک یا سایر اسیدها مثل سولفوریک اسید انجام می شود. دقت کنید آب مصرفی پس از وارد کردن کلر به آن حداقل به مدت 30 دقیقه از دسترس پرندگان دور باشد.

روش ضد عفونی:

ضد عفونی منبع آب: در این حالت شیر منبع بسته و آب داخل آن ضدعفونی می شود. لازم است تا 30 دقیقه بعد از انجام ضد عفونی سیستم بسته بماند و در دسترس پرندگان قرار نگیرد. دوز استفاده از ضد عفونی کننده های کلرینه بین 1 تا 5 ppm  می باشد، در منابع دوز 2 ppm پیشنهاد شده است. باید در نظر داشت دوز مصرفی با توجه به pH آب تنظیم می شود، اعداد گفته شده در pH بین 7 تا 8 کاربرد دارند.

به جای کلرین می توان از دیگر ضد عفونی کننده ها نیز استفاده کرد، به شرط آن که اثربخشی آن برای این منظور تایید شده باشد.

لوله های آب، آب خوری ها و مخازن آب باید هر 6 ماه یک بار با کلرین با دوز بالا ضد عفونی شوند (shock dose) تا از رشد باکتری ها، قارچ ها، جلبک ها و ... در لوله ها و مخازن جلوگیری شود.

سایر روش های ضد عفونی شامل استفاده از UV برای ضد عفونی است آب پس از جرم زدایی وارد محفظه های می شود که در آن ها در معرض نور UV قرار می گیرد. لازم به ذکر است این نوع ضد عفونی تنها در مورد آبی کاربرد دارد که جرم زدایی شده باشد و سختی آن کم باشد. سختی بالای آب با روند ضد عفونی با UV تداخل ایجاد می کند.

ضدعفونی با اوزون:

اوزون که نام دیگر آن اکسیژن فعال می باشد نیز برای ضد عفونی آب استفاده می شود. این روش نیاز به مخزنی در فارم دارد که بتوان به کمک آن آب را ضد عفونی کرد.

 نکاتی که در هنگام ضدعفونی مجاری آب بایستی به خاطر داشته باشید عبارتند از :

 به خاطر داشته باشید که مواد ضدعفونی کننده نبایستی قبل وبعد از واکسیناسیون استفاده شوند .

برخی از مواد ضدعفونی کننده در مواقعی که پرندگان تحت درمان هستند ، میتوانند در روند درمان تاثیرگذار باشند .

پاکسازی مجاری آب تا دو روز پس از واکسیناسیون و درمان بایستی متوقف شود .
زمانیکه این برنامه را آغاز می کنید ، رفتار پرندگان را بخوبی تحت نظارت داشته باشید تا مطمئن شوید که پرندگان آب می نوشند .

نکاتی در مورد آب آشامیدنی شترمرغ:

آب بهتر است حتی الامکان از منابعی مثل آب شهری یا منابع تصفیه شده تامین شوند. پرندگان نباید به مخزن آب دسترسی داشته باشند و آب را تنها از طریق آب خوری های تعبیه شده دریافت کنند.

شترمرغ ها 80% از میزان آب مورد نیاز خود را طی 4 ساعت مصرف می کنند که این 4 ساعت اوج مصرف آب می باشد. اهمیت این مساله در این است که ضد عفونی آب را در زمانی غیر زمان اوج مصرف انجام دهیم. آب خوری ها باید حتی الامکان از دسترس پرندگان وحشی دور باشد تا از انتقال بیماری ها جلوگیری شود. همچنین لازم است تا آب خوری ها حداقل یک بار در هفته تمیز و ضدعفونی شوند.

مخزن آب باید مرتب تحت نظر باشد و از ورود حیوانات به آن جلوگیری شود. همچنین نظافت آن از اهمیت بالایی برخوردار است و باید مرتب تمیز و ضدعفونی شود تا از رشد جلبک، باکتری و قارچ در آن جلوگیری شود.

باکتری ها مهم ترین علت آلودگی آب می باشند. بایستی آب مورد استفاده پرندگان از نظر وجود باکتری های مختلف تست شود. با تشخیص نوع باکتری آلوده کننده می توان تا حد زیادی منشا آلودگی را تشخیص و برای حل مشکل اقدامات لازم را انجام داد. باکتری هایی که می تواند آب را آلوده کنند، اهمیت و منبع آن ها را در جدول زیر مشاهده می فرمایید.

نسبت تعداد کلی فرم های مدفوعی به تعداد استرپتوکوک های مدفوعی اهمیت دارد.

چنانچه این عدد بزرگتر از 4 باشد نشان دهنده آلودگی با منشا مدفوع اسان است و چنانچه کمتر از 0.6 باشد نشان دهنده آلودگی مدفوع با منشا حیوانی است.

ضدعفونی کننده های بر پایه کلر از معمول ترین ضدعفونی کننده ها هستند. جدول زیر 3 ضد عفونی کننده با پایه کلر و برخی ویژگی های آن را نشان می دهد.

مانیتور کردن آب آشامیدنی شترمرغ:

ph و میزان کلر آزاد آب باید حداقل هفته ای یک بار در چند نقطه تست شود، نزدیک ترین و دور ترین آب خوری به منبع آب . سپس نتایج بر اساس استانداردهای ذکر شده بررسی شوند. اطلاعات کیفیت آب مزرعه را ثبت و نگهداری کنید تا برای بررسی های آینده مورد استفاده قرار گیرد. 

روش نمونه گیری از آب: لازم است تا نمونه های مختلف از مناطق مختلف سیستم آب رسانی و ذخیره آب تهیه شوند. نمونه گیری باید در شرایط استریل انجام شود و از ایجاد آلودگی های احتمالی حین نمونه گیری جلوگیری شود. سپس نمونه های اخذ شده در دمای یخچال (4 درجه سانتی گراد) نگهداری شوند و حداکثر ظرف 24 ساعت در کنار یخ به آزمایشگاه ارسال شوند.

اعداد استاندارد برای برخی پارامترهای میکروبیولوژیک که می توانند در آب اندازه شوند در جدول زیر آورده

شده است.

در پایان باید به این نکته توجه داشت که کیفیت پایین آب می تواند در متابولیسم شترمرغ اختلال ایجاد کند و بر عملکرد کلی آن تأثیر بگذارد. همچنین می‌تواند مانع از اثربخشی واکسن‌ها و داروهایی شود که از طریق خطوط آب داده می‌شوند.  با این حال اغلب اوقات، کیفیت پایین آب مشکلات غیرمستقیم ایجاد   می کند، که می تواند تأثیر منفی بر رشد و تولید مثل داشته باشند.