میزان تبدیل مواد غذایی به گوشت عامل اصلی در تعیین سودمندی فارم های پرواری پرورش شترمرغ است. ضریب تبدیل غذایی(Feed Conversion Ratio)  یا مقدار غذای مورد نیاز بر حسب واحد وزن برای اضافه شدن یک واحد به وزن زنده پرنده، شاخص متداولی است که در صنعت طیور جهت ارزیابی عملکرد نسبی خوراک مورد استفاده پرورش دهندگان و شرکت ها قرار می‌گیرد.

در بسیاری موارد پژوهشگران یک نسبت معکوس به نام بازدهی غذا (Feed efficiency)

به مفهوم اضافه وزن بدست آمده بر حسب واحد وزن به ازای یک واحد غذای مصرف شده را جهت سنجش تاثیر روشهای آزمایشی گوناگون بر روی پرندگان مورد استفاده قرار می‌دهند. عوامل متعددی ضریب تبدیل غذایی یا میزان بازدهی غذا را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

 عوامل اصلی موثر بر ضریب تبدیل شامل موارد زیر است:

 ژنتیک

کیفیت خوراک شترمرغ مصرفی از لحاظ آلودگی های میکروبی

میزان پروتئین جیره

افزودنی های غذایی موثر بر ضریب تبدیل

عوامل مدیریتی

بیماری های درگیر کننده گله شترمرغ   

الگوی رشد شترمرغ:

نمودار زیر میزان وزن گیری جوجه شترمرغ ها را در مطالعه ای در گذر زمان نشان می‌دهد.

 میزان تغییرات ضریب تبدیل در طول 11 هفته اول زندگی شترمرغ  به صورت نمودار زیر نمایش داده شده است:

جوجه شترمرغ ها بین سن 1 تا حدود  4 هفتگی ضریب تبدیل زیر 2 داشته اند که آمار خوبی است اما باید به خاطر داشت که رشد سریع در این دوره می‌تواند خطرناک نیز باشد و منجر به ایجاد ضایعات پاتولوژیک مثل مشکلات استخوانی از قبیل پیچش پا (tibiotarsal rotation) شود.

شترمرغ ها در سنین پایین تر، رشد سریع تری دارند و با افزایش سن سرعت رشد کاهش می‌یابد. گزارش شده است که جوجه شترمرغ ها در 6 روز نخست بعد از هچ 7.6 گرم در هر روز وزن از دست می‌دهند. در مقابل در روزهای بعدی زندگی افزایش وزن دارند به طوری که در بین روزهای 6 تا 14 میزان 43.4 گرم در روز افزایش وزن دارند. این میزان افزایش وزن در بازه های زمانی بین 14-21 روز و 21-35 روز به ترتیب 114 و 145 گرم در روز افزایش وزن داشتند که در جدول زیر نمایش داده شده است.

بیشترین میزان افزایش وزن روزانه به میزان 455 گرم در روز و در بازه زمانی 70 تا 98 روز گزارش شده است.

میزان ضریب تبدیل در سنین مختلف متفاوت است، این عدد در اوایل رشد جوجه شترمرغ ها نسبت به مرغ گوشتی بیشتر است.

 جدول زیر نشان دهنده ضریب تبدیل قابل انتظار برای شترمرغ در سنین مختلف می‌باشد.

نمودار زیر تغییرات ضریب تبدیل را در شترمرغ در طول زمان نشان می‌دهد.

میزان ضریب تبدیل در مراحل اولیه رشد 2 به 1 است و زمانی که وزن پرنده به حدود 70 کیلوگرم برسد به 5 افزایش می‌یابد.  همچنین ضریب تبدیل در سن بالای 10 ماه به 10 می‌رسد .

پژوهشی به منظور اثرات سطوح مختلف پروتئین و میزان یونجه خوراک شترمرغ بر ضریب تبدیل و وزن گیری در شترمرغ هایی که وزن زنده آنها بین 60 تا 110 کیلو بود انجام شده است که نتایج آن نشان داد که بهترین عملکرد ( وزن گیری 235 گرم در روز و ضریب تبدیل 10) در جیره ای با 14 درصد پروتئین و 35 درصد یونجه به دست آمد.

با افزایش میزان یونجه خوراک شترمرغ میزان ضریب تبدیل بالا می‌رود که مطلوب ما نیست، همچنین میزان پروتئین در این بازه زمانی یعنی وزن زنده بین 60 تا 110 کیلو نیازی نیست از 14 درصد بیشتر شود.

اثرات میزان انرژی خوراک شترمرغ بر میزان رشد، ضریب تبدیل، وزن شترمرغ کشتاری هنگام کشتار، وزن لاشه و وزن ران در 4 فاز پرورشی مورد بررسی قرار گرفت: پری استارتر، استارتر، رشد و قبل از کشتار (finisher).شترمرغ ها در این 4 دوره 3 نوع جیره با انرژی کم، متوسط و بالا دریافت کردند.

نتایح مطالعه نشان داد که پرندگان در 3 دوره پری استارتر، استارتر و رشد با خوراک با انرژی متوسط بهترین عملکرد را از نظر وزن وضریب تبدیل داشته اند و در دوره پایانی ( پیش از کشتار) نیز خوراک شترمرغ پرانرژی بهترین اثر را بر میزان رشد، ضریب تبدیل، وزن پرنده زنده هنگام کشتار، وزن لاشه و وزن ران داشته است. 

مشاهده شده است که در صورت دادن خوراک به صورت پلت به پرندگان پرواری در فاز پایانی پرورش 10 تا 15 درصد میزان ضریب تبدیل را افزایش داده است، از این مطلب می شود چنین برداشت کرد که شکل طبیعی خوراک برای این دوره مناسب تر است.

در مقاله ای اثر استفاده از سیلاژ ذرت (به نسبت 2 به 1 در خوراک)، کاهش میزان خوراک به میزان 10 درصد و 25 درصد و استفاده از دو آنتی بیوتیک به عنوان محرک رشد به دو فرم پودر و مایع در شترمرغ های پرواری 5 ماهه با وزن حدود 55 کیلوگرم اندازه گیری شد.

در این مطالعه پارامترهای خوش طعم شدن خوراک، میزان اخذ غذا، ضریب تبدیل و مرگ و میر بررسی شد ونتایج نشان داده که

• سیلاژ ذرت غذا را خوش طعم کرده و میزان اخذ غذا را بالا می برد. البته استفاده از سیلاژ ذرت امکان درگیری با قارچ آسپرژیلوس را بالا می برد از این رو توصیه نمی شود در خوراک شترمرغ استفاده شود.
• کاهش میزان خوراک اثری بر میزان ضریب تبدیل نداشت.
• همچنین محرک های رشد ضریب تبدیل را افزایش دادند اما مرگ و میر در این گروه از گروه کنترل که محرک رشد را استفاد نکرده بودند بیشتر بود.
• آنتی بیوتیک های محرک رشد در فرم مایع نسبت به فرم پودری اثربهتری بر ضریب تبدیل داشتند.

نمودار زیر ضریب تبدیل در گونه های مختلف را مقایسه می کند.

توضیح اینکه ضریب تبدیل شترمرغ تا سن حدود 14 ماهگی محاسبه شده است که کیفیت پوست به بیشترین مقدار خود برسد.بالانس بودن ریز مغذی ها در مکمل ها و کنسانتره های شرکت بهین پرور باعث بهبود ضریب تبدیل در گله های پرواربندی شترمرغ می شود.

منابع

Lot Feeding of Ostrich Growers Compared with Lucerne Silage Supplementation or Grazing on Pasture, International Journal of Poultry Science 4 (9): 676-678, 2005

Feeding Practices, Growth Rate and Management of Ostrich Chicks in Sudan ,Pakistan Journal of Nutrition 4 (3): 154-157, 2005

Studies of the Effects on Ostrich Growth, of Silage, Altering Feed Levels and Some Nutritional Supplements in Feed, International Journal of Poultry Science 8 (12): 1132-1136, 2009

RESEARCHES REGARDING OSTRICH REPRODUCTIVE PARTICULARITIES, Phd BADEA MIRCEA