در مراحل ابتدایی رشد ، جنین شترمرغ به زرده چسبیده و کیسه زرده در حال شکل گرفتن است. کیسه کوریو آلانتوئیک که از جنین سرچشمه می گیرد و در سطح داخلی پوسته تخم شترمرغ قراردارد،وظیفه تبادل گاز ها را به عهده دارد. چند روز قبل از هچ کیسه زرده به داخل محوطه شکمی کشیده می شود و ناف شروع به بسته شدن می کند. همچنين در اين زمان جوجه شترمرغ با اتاقك هوايي ارتباط برقرار كرده و شروع به تنفس با ريه ها مي كند.

 راه های انتقال عفونت به کیسه زرده

پوسته:

هر بار شست و شوی تخم با مواد ضد عفونی کننده می توانند با آسیب به کوتیکول سبب ورود باکتریهای موجود بر روی پوسته به داخل تخم شود.

غشای کوریو آلانتوئیک    Chorioallantoic M:

باکتری هایی که به داخل پوسته نفوذ کرده اند زیر این غشا باقی می مانند، قبل از خروج جوجه از تخم که کیسه زرده به داخل شکم می رود باکتری ها به بند ناف دسترسی پیدا می کنند و از این طریق وارد کیسه زرده می شوند.

سفیده (آلبومن):

جنین در حال رشد از سفیده تغذیه کرده و از مواد مغذی آن برای رشد و نمو خود استفاده می کند. با گذر زمان و کم و رقیق شدن میزان سفیده قدرت آنتی باکتریال آن کاهش پیدا کرده و سپس باکتری ها به سفیده راه پیدا می کنند و توسط جنین بلعیده می شوند.
بعد از بلعیده شدن باکتری ها به روده راه پیدا کرده و از طریق مجرای Vitello-intestinal به کیسه زرده می روند و در آنجا ایجاد عفونت می کنند.

انتقال از رحم مادر:

انتقال عمودی عوامل پاتوژن حین تشکیل جنین و تخم در رحم مادر نیز از راههای ایجاد عفونت کیسه زرده می باشد.

عفونت بند ناف در دوره هچری:

چنانچه حین درآمدن جوجه از تخم بندناف با سطوح آلوده تماس پیدا کند باکتری های حاضر در این سطوح به بند ناف راه پیدا می کنند و خود را به کیسه زرده می رسانند، جایی که در آن دما و مواد غذایی لازم برای رشد و تکثیر به وفور یافت می شود و بدین طریق ایجاد عفونت بندناف و کیسه زرده می کنند.

ممکن است عفونت به روده ها گسترش پیدا کند و شاهد آماس و التهاب روده " انتریت" باشیم، حتی ممکن است از طریق عروق خونی مزانتر به جریان خون نفوذ کرده و موجب عفونت خونی "Septicemia" شود. در برخی موارد باکتری ها در کیسه زرده می مانند و آنچه به جریان خون منتشر می شود توکسین آن هاست که موجب توکسمی می شود.

عفونت کیسه زرده با منشا روده ای:

گاهی یک عفونت روده ای علت اصلی ایجاد عفونت کیسه زرده است، به این صورت که باکتری ها از روده به کیسه زرده منتقل شده و عفونت را ایجاد می کنند. در پی آن مجرای کیسه زرده ملتهب و بسته می شود.

عدم جذب کیسه زرده:

کیسه زرده در حالت عادی در عرض 10 تا 15 روز و در برخی موارد کمی بیشتر جذب می شود. تلفات تا 18 روزگی ادامه دارد و اکثرا در سن 7 تا 15 روزگی می میرند، بعضی جوجه ها می توانند به زندگی ادامه دهند و حتی به سن 4 تا 6 ماهگی نیز برسند اما این ها ضعیف اند و وزن گیری خیلی کمی دارند.
جوجه هایی که در دمای پایین و بسترهای سیمانی نگهداری می شوند، کمتر آب می خورند و آب مورد نیاز خود را از کیسه زرده جذب می کنند که این امر باعث تاخیر و عدم جذب کیسه زرده می شود. اتفاق مشابهی در مورد جوجه هایی که در معرض گرمای بیش از حد و کم آبی قرار دارند نیز می افتد.

تشخیص عفونت کیسه زرده

کیسه زرده جذب نشده با لمس ناحیه شکم و یا استفاده از سونوگرافی احساس می شود. چنانچه عفونت از طریق بندناف قبل، در حین یا بعد از هچری ایجاد شده باشد آبسه های کوچکی به اندازه سر چوب کبریت یا دانه لوبیا در داخل یا اطراف بند ناف یا درون کانال بندناف دیده می شود. همچنین دیواره کیسه زرده ملتهب و برآمده در اطراف بندناف با دست قابل لمس است. لازم به ذکر است در مواردی که عفونت از طریق روده منتقل شده باشد چنین آبسه هایی دیده نمی شوند.

رنگ کیسه زرده مبتلا به سمت سبز متمایل می شود که این به دلیل عفونت، نکروز و اتولیز بافتی است. چنین تغییر رنگی ممکن است در کیسه زرده سالم و غیر عفونی نیز دیده شود که به دلیل ورود رنگدانه صفراوی از دستگاه گوارش و کانال Vitello-intestinal است. این حالت نشان دهنده این است که دستگاه گوارش خالی است و جوجه مدتی است که غذا نخورده است.

کشت باکتریایی از کیسه زرده عفونی می تواند در تشخیص مفید باشد اما در بعضی شرایط رشد هیچ باکتری را نشان نمی دهد. این امر می تواند به دلیل این باشد که باکتری به فرم غیر زایا تبدیل شده یا اینکه متابولیت های سمی موجود در ناحیه جلوی رشد باکتری را گرفته است. در چنین شریطی بررسی حضور متابولیت های باکتریایی بایستی به منظور تعیین حضور یا عدم حضور باکتری انجام پذیرد.

درمان عفونت و عدم جذب کیسه زرده

آنتی بادی های تولید شده توسط جوجه بر علیه پاتوژن های عامل عفونت کیسه زرده به کیسه زرده نمی رسد چون این ناحیه از دسترس سیستم ایمنی خارج است، این مساله در مورد آنتی بیوتیک ها نیز صادق است. پس در این موارد استفاده از آنتی بیوتیک سیستمیک بی فایده است. اما درمان حمایتی برای جوجه شترمرغ ها می تواند بسیار کمک کننده باشد.اصولا تمرکز مزرعه باید بر مبنای پیشگیری باشد تا درمان. استفاده از جراحی نیز به منظور برداشتن کیسه زرده پیشنهاد شده است اما میزان موفقیت آن بسیار متفاوت گزارش شده است.

در جوجه هایی با سن حول و حوش 10 روز بهترین کار برداشت کیسه زرده با کمک جراحی است. چنانچه دیر عمل شود پرنده از توکسمی ناشی از این عفونت رنج می برد و ممکن است باعث تلفات شود. تحقیقات  Deeming و  Blue-McLendon نشان داد که جذب کیسه زرده ممکن است در حالت عادی تا 14 روز طول بکشد پس در مورد عمل جراحی باید مراقب بود تا کیسه زرده سالم برداشته نشود.

در کنار جراحی و برداشت روش دیگری در فارم های آفریقای جنوبی انجام می گیرد که به این شرح است، سوزن بلندی را وارد کیسه زرده کرده و محتویات آن را خارج می کنیم. سپس با سرنگ آنتی بیوتیک را به طور موضعی وارد محل عفونت می کنیم.

• پیشگیری از عفونت کیسه زرده

بهداشت تخم و انکوباتور

به منظور جلوگیری از ورود باکتری به بند ناف جوجه شترمرغ رعایت دقیق بهداشت انکوباتور لازم و ضروری است. موارد زیر به این منظور پیشنهاد می گردد:
1. ضد عفونی و دود دهی با فرمالین تخم ها بعد از جمع آوری روزانه.
در مطالب گذشته به دود دهی و نکات مرتبط با آن پرداخته ایم.
نکته: در صورت بالا بودن آلودگی در فارم می توان تخم ها را قبل از قرار دادن در ستر نیز دود دهی کرد.
2. انجام Candling روی تخم ها و مشخص کردن تخم های بی نطفه و جنین های مرده.
3. رعایت ضد عفونی و بهداشت محل هایی که جوجه بعد از تولد به آنها تماس دارد.

• بهداشت Nest
  محل تخم گذاری پرنده های مولد باید با تمیز باشد و بستر آن مرتب از نظر بهداشتی چک شود. در صورت مرطوب بودن این ناحیه تخم ها آلوده شده و احتمال مشکلات بعدی افزایش می یابد.
• گرد و غبار
  گرد و غبار مزرعه که از طریق جریان هوا می تواند به ستر و هچر راه پیدا کند یکی از مهمترین منابع آلودگی است. یکی از راههای جلوگیری از این اتفاق نصب کردن فیلتر هایی در ورودی هوا به ستر و هچر است. فیلتر ها انواع مختلفی دارند، بعضی از آنها گردو غبار را از هوا می گیرند و بعضی با خاصیت آنتی باکتریال هوا را ضد عفونی می کنند.
  در بعضی مزارع از اتاق هواساز به منظور ضد عفونی هوا استفاده می شود. به این صورت که هوای ورودی به سالن ستر و هچر به این اتاق می رود و در آنجا از نظر دما و رطوبت تنظیم و ضد عفونی می شود. هوای تولید شده در این اتاق سپس به سالن ها وارد می شود.
• ضد عفونی بند ناف بعد از هچ
  در هچر و بعد از خروج جوجه از تخم لازم است بندناف با مواد ضد عفونی کننده به خوبی ضد عفونی شود. بعضی از پرورش دهندگان تزریق مقدار کمی آنتی بیوتیک را به بند ناف توصیه کرده اند. دلیل این کار این است که بعد از درآمدن جوجه از تخم کانال بندناف هنوز باز است.
• باکتری های روده ای

ورود باکتری ها از روده به کیسه زرده و ایجاد عفونت می تواند با شکل گیری سریع فلور طبیعی روده پیشگیری شود. به این منظور می توان به هر جوجه ها ترکیبات "پروبیوتیک" خوراند. این کار باعث افزایش فلور میکروبی روده و کاهش بیماری های دستگاه گوارش می شود.