برای بررسی جوجه یک روزه شترمرغ فاکتورهایی راباید در نظر گرفت.

• وزن
• وضعیت ناف
• فرم بدن
• خشک یا مرطوب بودن
• تحرک
• کنجکاوی
• وضعیت چشم ها (براق یا کدر بودن)
• وضعیت اسکلتی پاها (مشکلات استخوانی مثل پیچش مفاصل)
• توانایی ذاتی

وزن: باید در نظر داشت که جوجه های شترمرغ تا حدود 10روزگی کاهش وزن،و سپس افزایش دارند. جوجه شترمرغ یک روزه سالم باید وزنی حدود 800 گرم داشته باشد. وزن جوجه در ارتباط نزدیک با وزن تخم تولید شده توسط شترمرغ ماده و ویژگی های ژنتیکی است که از والدین کسب می کند. قرار دادن تخم هایی با وزن حداقل 1.3 کیلوگرم در ستر منجر به تولید جوجه هایی با وزن مناسب در مزرعه پرورش شترمرغ مولد خواهد شد.

وضعیت ناف: ناف جوجه های شترمرغ یک روزه باید عاری از آلودگی باشد و به سمت داخل رفته باشد. هر گونه تورم یا بیرون زدگی بندناف جوجه شترمرغ، احتمال آلودگی و عفونت آن را چند برابر می کند.

فرم بدن: جوجه شترمرغ های متورم با شکم برآمده، جوجه هایی با گرید (درجه) پایین در نظر گرفته می شود. چنین جوجه هایی در راه رفتن مشکل دارند و احتمال بروز عوارض استخوانی مثل پیچش پا در آن ها خیلی بالاست.

جوجه های سالم تحرک دارند همچنین می توان حس کنجکاوی آن ها را نسبت به محیط با رفتار آن ها مثل نوک زدن به اشیا متوجه شد. داشتن چشم هایی براق نشان دهنده سلامت جوجه ها است. به وضعیت اسکلتی و پاهای جوجه ها بایستی دقت داشت، عوارض استخوانی عموما غیر قابل برگشت هستند و موجب حذف پرنده می شوند. گاهی این عوارض تا زمان پروارشدن جوجه شترمرغ در آن دیده می شود.

توانایی ذاتی : مواردی همانند ژنتیک ، عوامل بیماریزای قابل انتقال از مادر به جنین، پادتن های مادری و شرایط تولید تخم تا تفریخ جوجه در این دسته قرار می گیرد که هر کدام را به اختصار توضیح می دهیم.

در صورتی که مادر جوجه شترمرغ از لحاظ ژنتیکی صفات مناسبی داشته باشد احتمال انتقال و نمایان شدن این صفات در جوجه و تا زمان پروارشده شترمرغ بیشتر می شود. البته این امر نیاز به تحقیقات و اصلاحات ژنتیکی دارد و زمان بر است.

در صورتی که شترمرغ های مولد تغذیه نامناسب و ضعیف داشته باشند منجر به ضعیف تر شدن سیستم ایمنی خواهد شد و در نتیجه تولید پادتن ها و انتقال به جنین کم تر خواهد بود. با توجه به این موارد ذکر شده در صورتی که شرایط تولید تخم از کیفیت و بهداشت مناسبی برخوردار نباشد جوجه شترمرغ تفریخ شده ضعیف و در ادامه دوره پرورش مشکلات و هزینه ها افزایش خواهد یافت.

 نکاتی در مورد دمای سالن نگهداری جوجه شترمرغ 1 روزه (مهد):

مهد جوجه ها باید تمیز و دارای دمای مناسب باشد و از سرما خوردن جوجه ها در بدو ورود به مهد جلوگیری شود.

هنگام هچ دمای نگهداری جوجه ها بین 32 تا 36 درجه سانتی گراد می باشد، این دما به مرور زمان کم می شود تا در حدود 2 هفتگی بسته به فصل به دمای حدود 26 تا 28 درجه می رسد. در روزهای اول باید از تغییرات دمایی اجتناب کرد. دمای مهد نگهداری جوجه شترمرغ باید مرتب چک شود تا در رنج مناسب باشد.

گرما باید طوری تامین شود تا همه سالن به یک اندازه گرم شود و دمای آن در همه جا یکسان باشد. می توان از گرمایش از کف یا حرارت دهنده های سقفی استفاده کرد که دمای یکسانی در سالن تولید می کنند. باید از بالا و پایین رفتن دما جلوگیری کرد چرا که به سلامت پرنده ضربه میزند.

برای جلوگیری از هدر رفتن حرارت و سرما خوردن جوجه های با سن پایین معمولا محل نگهداری جوجه ها کاملا بسته است و هوای سال و تغییرات آن را کنترل می کنند. این کار مخاطراتی نیز در پی دارد، مثل:

1. افزایش رطوبت سالن که چنانچه سالن تهویه خوبی نداشته باشد می تواند برای جوجه ها مشکل ساز شود.
2. افزایش میزان آمونیاک در سالن که می تواند با بیماری های تنفسی منجر شود.
3. کمبود اکسیژن

تشخیص دمای سالن با توجه به رفتار جوجه ها:

جوجه هایی که گرمشان است نوک خود را باز کرده و یا بال ها را باز نگه می دارند (له له یا دهنک زدن)، دمای بالا می تواند به بروز اسهال در جوجه شترمرغ ها منجر شود. جوجه هایی که خیلی سردشان است روی هم تجمع می کنند و از بدن یکدیگر بالامی روند، این کار می تواند باعث خفگی جوجه شترمرغ ها شود. دمای بیش از حد باعث سرکوب سیستم ایمنی می شود که باید از آن اجتناب کرد. همچنین چنین جوجه هایی رشد مناسبی نخواهند داشت زیرا قسمتی از انرژی خود را صرف گرم کردن خود می کنند.

جوجه شترمرغ توانایی تنظیم دمای بدن خودرا دارد اما این به این معنی نیست که جوجه شترمرغ دچار افت دمای بدن (hypothermia) یا افزایش دمای بدن (Hyperthermia) نمی شود. چنانچه دمای سالن به خوبی تنظیم نشود و جوجه مجبور به تنظیم دمای بدن از طریق بالا بردن متابولیسم بشود، این به معنی هدر رفتن انرژی است که قرار است صرف رشد جوجه شترمرغ شود. پس باید با تنظیم دمای سالن به رشد جوجه ها کمک کرد.

پایین بودن دمای سالن همچنین باعث کاهش میزان جذب و یا استفاده از  کیسه زرده می شود که زمینه برای عدم جذب و  عفونت کیسه زرده فراهم می آورد. پایین بودن دمای بدن (که متاثر از دمای پایین محیط می باشد) همچنین باعث تاخیر در رشد و تکوین سیستم ایمنی می شود و ریسک ابتلا به بیماری های عفونی را افزایش می دهد.

منبع اصلی جوجه شترمرغ ها برای تغذیه در روزهای اول بعد از هچ کیسه زرده است. در این بازه زمانی جوجه باید دان خوردن و نوشیدن آب را فرا بگیرد. بر خلاف طبیعت، جوجه های بزرگتری نیز در اطراف آنها وجود ندارند تا بتوانند از رفتار آنها خوردن و آشامیدن را یاد بگیرند. در نتیجه جوجه شترمرغ باید انرژی خود را صرف این فعالیت ها کند، حال اگر دمای محیط پایین باشد جوجه از این منبع (کیسه زرده) برای تنظیم حرارت بدن استفاده می کند. پس در نتیجه انرژی کمتری برای تعذیه دارد و این باعث مشکلات بعدی مثل ضعف سیستم ایمنی و مشکلات گوارشی خصوصا در زمان پرواربندی می شود.

 قبل از اینکه به جوجه ها اجازه ورود به فضای باز را بدهیم لازم است تا دمای بیرون چک شود. فقط در صورتی که بیرون به اندازه کافی گرم باشد به جوجه ها اجازه خروج بدهید. چنانچه جوجه ها درصبح به بیرون می روند باید قبل از خروج از سالن با دمای بیرون تطبیق داده شوند به این صورت که دمای سالن را آهسته آهسته باید کم کرد تا جوجه با بیرون هم دما و سپس از سالن نگهداری جوجه شترمرغ خارج شود.

 تغذیه جوجه شترمرغ بعد از هچ:

 جوجه ها باید در اولین فرصت پس از هچ تغذیه شوند. جیره جوجه شترمرغ باید بالانس باشد و مقادیر کافی از تمامی مواد مغذی مورد نیاز آن درجیره تامین شود. ظرف های آب و دان بایستی تمیز و همیشه پر و در دسترس پرنده باشند.

رفتار جوجه ها راهنگام دان خوردن زیر نظر قرار دهید. بعضی جوجه ها ممکن است به دیگر جوجه ها اجازه غذا خوردن ندهند، در این صورت با تعبیه ظرف های دان خوری بیشتر از بروز این مشکل جلوگیری کنید. افزایش میزان تغذیه در سنین پایین موجب بهبود ضریب تبدیل و کاهش زمان لازم جهت پرواربندی شترمرغ می شود.

 دان و آب بعد از هچ در اختیار جوجه قرار داده می شود. بعضی پرورش دهندگان دان را در ظرف می ریزند و بعضی روی زمین. رفتار طبیعی جوجه این است که غذا را از روی زمین مصرف کند و ذکر شده است که جوجه شترمرغ ها مصرف دان از روی زمین را ترجیح می دهند ولی مصرف دان از داخل دان خوری بهداشتی تر است.

 نوک زدن به زمین، اشیا، مدفوع و ...  که اصطلاح علمی آن pecking است رفتار طبیعی شترمرغ محسوب می شود. با این رفتار در نهایت دان خوری و یا غذای پخش شده روی زمین را پیدا می کند (برای اطلاعات بیشتر در کانال تلگرام با هشتگ  رفتارشناسی مطالبی در مورد رفتار غذایی شترمرغ را می توانید پیدا کنید).

جوجه ها حین نوک زدن به زمین مدفوع دیگر جوجه ها را نیز می خورند. این کار به شکل گیری فلور باکتریایی دستگاه گوارش آن ها کمک می کند اما این خطر را هم دارد که عوامل عفونی نیز از این طریق بین جوجه ها پخش شود. احتمال انتقال عفونت به این طریق در سیستم های صنعتی از زندگی طبیعی شترمرغ ها در طبیعت بیشتر است چرا که در طبیعت مدفوع در فضای بیشتری پخش می شود و همچنین در اثر تابش نور خورشید خشک و تا حدی ضد عفونی می شود.

 ورود جوجه ها به دان خوری ها باعث آلوده شدن دان و همچنین کاهش خوش خوراکی آن می شود. باید بین تعداد جوجه ها، سن آنها و تعداد دان خورای ها تناسبی برقرار باشد. در مورد جوجه شترمرغ های چند روزه باید به ازای هر پرنده حدود 15 تا 20 سانتی متر مربع فضا برای دان خوردن در نظر گرفت و با بالارفتن سن جوجه ها قاعدتا باید فضای بیشتر برای آن ها در نظر گرفت.

رفتار تغذیه ای طبیعی شترمرغ این است که به همراه دان، سنگ ریزه نیز ببلعد، معمولا شترمرغ این سنگ ریزه مورد نیاز را از محیط پیدا می کند.

دان جوجه شترمرغ ها باید سایز نزدیک به حالت آردی داشته باشد. برنامه های دان ریزی را طوری تنظیم کنید که ظرف ها پسمانده غذا نداشته باشند، چنانچه باقی مانده ای وجود داشت آن را برای جوجه های با سن بالاتر قرار دهید.

دان خوری ها را پر نکنید و تعداد دفعات دان دهی را افزایش دهید چرا که با هر بار پر کردن دان خوری جوجه تحریک به خوردن بیشتر می شود، توصیه می شود حداقل 5 بار در روز دان دهی انجام شود.

شست و شوی دان خوری ها روزانه انجام شود و چنانچه آلودگی در محیط یا منطقه وجود داشته باشد تعداد دفعات شست و شو را افزایش دهید.

 تغییر جیره: 

هنگام تغییر جیره در نظر داشته باشید که این تغییر به تدریج اتفاق بیفتد تا از بروز مشکلات گوارشی جلوگیری شود. تغییر ناگهانی جیره می تواند منجر به توقف غذا خوردن از سوی جوجه شترمرغ ها شود. هرگونه کاهش میزان مصرف دان را باید جدی گرفت چرا که منعکس کننده بیماری در جوجه هاست. به منظور تغییر جیره توصیه می شود تا میزان جیره کم کم به دفعات و هر دفعه 10 درصد تغییر داده شود تا فلور میکروبی روده و دستگاه گوارش پرنده با جیره جدید آداپته شود. تغییر ناگهانی فضای روده را برای رشد باکتری های گرم مثبت بیماری زا مثل کلستریدیا ها و بیماری آنتریت نکروتیک (سرخ روده) فراهم می کند. برای اطلاعات بیشتر در مورد این بیماری در کانال تلگرامی کلید واژه "عفونت های گوارشی" را جست و جو کنید.

  مصرف آب در جوجه شترمرغ:

در دسترس بودن  آب سالم و تازه در اختیار جوجه شترمرغ از موارد حیاتی است، میزان مصرف آب بر میزان غذا خوردن نیز تاثیر دارد. شکل و اندازه آبخوری تاثیر بسیار زیادی در میزان مصرف آب در جوجه ها مخصوصا در سنین پایین دارد.

 ضد عفونی کردن لوله های آبخوری ها باید در نظر گرفته شود چرا که اینها محل های مناسبی برای رشد باکتری ها و قارچ ها است. آبخوری ها بهتر است به صورت روزانه ضد عفونی شوند.  دمای آب نیز بر میزان مصرف آب موثر است. آب  نباید خیلی سرد یا گرم باشد، بالانس نبودن دمای آب بر روند هضم غذا نیز تاثیر منفی دارد. در فصول سرد مصرف آب گرم و در فصول گرم مصرف آب سرد باعث بالارفتن مصرف آب و به تبع آن مصرف دان می شود.

نکاتی در مورد  نقل وانتقال جوجه یک روزه:

نقل و انتقال جوجه یک روزه شترمرغ مساله حساسی است که باید در آن موارد زیادی را در نظر گرفت. برای این کار باید محفظه هایی در نظر گرفت. این محفظه ها باید دارای ویژگی های زیر باشند:

کف مناسب: به طوری که از سر خوردن جوجه ها جلوگیری کند. کف پوش های پلاستیکی برای این منظور مناسب هستند.

تعداد جوجه در محفظه: به طور کلی تعداد جوجه شترمرغ حمل شده توسط هر محفظه باید با سایز آن تناسب داشته باشد. تراکم بالا باعث بروز مشکلاتی از جمله آسیب های فیزیکی جوجه شترمرغ ها می شود. سایز جوجه ها، زمان روز، فاصله حمل و نقل و فصل بر تصمیم گیری در مورد تعداد جوجه ها در محفظه موثر است. هر چه فاصله حمل و نقل بیشتر باشد باید تعداد جوجه کمتری در محفظه قرار داده شود. (در مورد حمل و نقل شترمرغ قبلا مطلبی در کانال قرار داده شده است، برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به مطالب قبلی مراجعه کنید).

حین حمل و نقل باید تا جایی که امکان دارد از بالا و پایین رفتن دما اجتناب کرد. همچنین محفظه حمل و نقل باید دارای تهویه مناسب باشد. دمای محفظه حمل و نقل با سن جوجه باید متناسب باشد، برای جوجه هچری حدود 30 درجه و برای جوجه  1 ماهه حدود 25 درجه باشد. تهویه هم بر اساس سن جوجه نظیم شود، ادرار شترمرغ حاوی آمونیاک است که اگر از اطراف جوجه ها خارح نشود باعث مشکلات تنفسی می شود.

به دنبال تغییرات دمایی در حین حمل و نقل جوجه ها از ذخایر بدنی خود برای ثابت نگهداشتن دمای بدن خود استفاده می کنند. مدت حمل و نقل از دمای محفظه اهمیت بیشتری دارد، به طور مثال به دو حالت زیر توجه کنید:

1. حمل و نقل جوجه به مدت 15 دقیقه در دمایی 10 درجه زیر دمای استاندارد
2. حمل و نقل به مدت 4 ساعت در دمای 5 درجه زیر دمای استاندارد.

حالت دوم که زمان بیشتری طی می شود زیان بیشتری به سلامت جوجه ها می رساند.

 تهویه در سالن نگهداری جوجه شترمرغ:

تهویه سالن بسیار مهم است، هوای داخل سالن پرواربندی شترمرغ باید هر 4 ساعت یک بار کامل عوض شود. باید در نظر داشت که تهویه خود باعث کاهش دمای سالن نشود. در حالت ایده آل باید هوای بیرون قبل از وود به سالن گرم شود و با سرعت نیم متر بر ثانیه از نزدیکی کف سالن وارد شود تا هم از سرد شدن هوا جلوگیری کند و هم باعث خشک شدن مواد  دفع شده از پرنده روی زمین شود.

 رطوبت سالن نیز نباید از 30 درصد بیشتر شود. هوای ورودی به ویژه در شب ها لازم است تا قبل از ورود به سالن گرم شود تا از  شوک حرارتی جلوگیری شود. تهویه برای جلوگیری از تجمع  آمونیاک،  دی اکسید کربن و  رطوبت در سالن لازم است.

 فن ها چند نوع هستند: یک نوع از آنها circulation fan هستند به این معنی که هوای داخل سالن را گردش می دهند و لایه های هوایی ایجاد شده در سالن را جابجا می کنند . معمولا لایه هایی از هوا که دارای بیشترین میزان آمونیاک است در نزدیکی کف سالن ایجاد می شود که با تهویه از این مساله جلوگیری می شود.

بعضی از فن ها هوای داخل سالن را خارج می کنند و به جای آن هوا را از خارج سالن وارد می کنند. به این فن ها extraction fan گفته می شود. در مورد این فن ها موردی که باید رعایت شود این است که هوای ورودی به سالن باید گرم شود تا از  شوک حرارتی به جوجه ها جلوگیری شود.

 میزان آمونیاک سالن در نزدیکی کف سالن نباید از 20 ppm  بالاتر باشد. اگر میزان آمونیاک هوا بین 10 تا 15 ppm باشد می توان آن را استشمام کرد.

 تراکم مهد:

جوجه شترمرغ های نگهداری شده در یک سالن نباید بیش از 30 تا 50 عدد باشند. برای شترمرغ  در سن حدود 4 تا 6 هفته تراکم 3 قطعه جوجه به ازای هر متر مکعب لازم است تا رعایت شود. در صورت مناسب بودن دمای هوای بیرون از سالن و بعد از سن 7 روزگی می توان به جوجه ها اجازه ورود به فضای باز را داد. در نظر داشته باشید که در معرض خاک بودن و نوک زدن به آن برای جوجه هایی از بدو هچ با خاک در تماس نبوده اند می تواند خطر ساز باشد زیرا دستگاه گوارش آنها با باکتری های موجود در خاک تطابق پیدا نکرده و ریسک مشکلات گوارشی در این پرندگان بالا است. نگه داری جوجه شترمرغ ها از هچ های مختلف غیر اصولی است. با توجه به اینکه دستگاه گوارش جوجه های تازه هچ شده هنوز تکامل پیدا نکرده و فلور مفید گوارشی کاملا شکل نگرفته است و در معرض مدفوع جوجه های بزرگ تر قرار می گیرند ، می تواند منجر به عفونت و تلفات شود.